Pożegnawszy się uprzejmie z panią
Timieniew, Ferild wyszedł z dusznego mieszkania, pragnąc jak najprędzej
zostawić za sobą nowy kłopot, w który – jak zawsze bez głębszego namysłu – na
własne życzenie się wplątał.
Ulica Jasna przywitała go tym razem
chłodnym podmuchem oraz popielatym kożuchem chmur gęstych jak kisiel. Nie
wiedzieć jak i kiedy blask ustąpił miejsca posępnej szarości, która w
odróżnieniu od słonecznych promieni, miast uwydatniać całą malowniczą nędzę otoczenia,
stapiała się z nią w jedno, tworząc bezbarwną, jednolitą mieszaninę odbierającą
światu wszelkie piękno, a ludziom ostatnie nadzieje. Po Narii oczywiście nie
było już ani śladu.
Na krótką chwilę nasunęła się
Ferildowi myśl, że nie powinien był przecież pozwolić damie samej przeprawiać
się przez ponure zaułki, gdzie nie wiadomo co może się zdarzyć, lecz zaraz machnął
na to ręką. Ta kobieta nie przywiązywała w końcu żadnej wagi do konwenansów,
doskonale radziła sobie sama i zawsze robiła, co jej się żywnie podobało. Zresztą,
jakie to miało teraz znaczenie…
Poza zmianą pogody Jasna wyglądała
jak zawsze przedtem, wciśnięta między rzędy rozpadających się kamienic,
brudnych sklepików, lichych warsztatów i fabryk, z których prócz nieznośnego
fetoru dobywało się stukanie młotków, pomruki maszyn, czasem ostre odgłosy
kłótni. Suchotnicze kobiety w łachmanach sprzedawały na straganach jarzyny, obserwując
Ferilda uważnie, lecz bez jakiejkolwiek emocji w zapadłych, zgasłych oczach,
może jedynie z krztyną nieufności. Raz jedna z nich nieśmiało zaoferowała mu
szklankę soku malinowego. Odmówił, ale mimo to włożył jej w rękę drobny
pieniądz, czując się zupełnie tak, jakby wrzucił go do studni bez dna.
Wychudzona, żylasta dłoń pośpiesznie ścisnęła monetę i jeszcze szybciej cofnęła
się jak gdyby z lękiem, lecz zaraz na jej miejsce wyciągnęła się kolejna, inna
czepiła się jego ramienia. Strząsnął ją z siebie jak insekta, po czym przyspieszył
kroku, nie oglądając się więcej za siebie.
Wówczas dopiero jął w mętnym
entourage’u dostrzegać rzeczy, których wcześniej żadną miarą zauważyć nie mógł,
a może zwyczajnie nie chciał. Wokół nie widział już fizjonomii ludzkich, a półzwierzęce
– dzikie, drapieżne, wygłodzone, przelęknione, bezmyślnie okrutne lub też
zobojętniałe na wszystko poza tym, co konieczne do przetrwania. Były tu twarze
istot martwych, gnijących za życia, a może już tylko duchów pokutujących w
Otchłani Rozpaczy; twarze blade, pożółkłe, zielonkawe lub zsiniałe, o oczach
bezgranicznie pustych i niedostępnych jak skaliste stromizny.
Ferild patrzył na owe wyschłe,
poczerniałe ciała bez odrazy, raczej z niepowstrzymaną, bezczelną ciekawością
zabarwioną dreszczem przyjemnego przestrachu, jaka zwykle towarzyszy
zwiedzającym coraz bardziej makabryczne zbiory wystawiane na widok publiczny w
gabinetach osobliwości.
„Cóż to za stworzenia – deliberował, ślizgając
się spojrzeniem po zdeformowanych, wystających kościach, wyżartych do kości
rękach, ropiejących ranach – Co za życie tu pędzą i w jakim celu właściwie? Po
cóż oni żyją, Teptydo słodka? Zlituj się nad nimi i wygub to robactwo, wygładź
je do szczętu z powierzchni ziemi.”
Zmysły poczynały płatać mu figle.
Zdawało mu się, że jednym okiem widzi coraz niewyraźniej, aż w końcu przestał
dostrzegać cokolwiek poza mglistymi, szarymi plamami przepływającymi obok jak
duchy. Równocześnie był jednak w stanie pochwycić odcienie i szczegóły, jakich
wzrok ludzki nie zdołałby dosięgnąć. Słuch stępiał mu niemal kompletnie, w
nozdrza zaś wdzierał się drażniący odór nieczystości, gnijących odpadków, niemytych
ciał, a także czegoś jeszcze, znacznie gorszego… Jedyny zapach, od którego
zbierało mu się na mdłości, a skóra cierpła jak pod dotykiem lodowatego
przerażenia.
Nie pamiętał, jak dokładnie
wydostał się na aleję Teatralną, na powrót do rzeczywistego świata, gdzie
zajmował należne przecież sobie miejsce. Owszem, gdyby nie spadek po rodzinie
żony, może byłby nikim, może nawet stałby się jednym z tamtych, być może
zawdzięczał swój obecny majątek szczęśliwemu zrządzeniu losu, ale nie urodził
się przecież synem klasy robotniczej – tej jednej zbrodni nie popełnił i za to
jedno nie mógł być ukarany, jeśli wierzyć mielibyśmy w ziemską sprawiedliwość.
Jego zmysły powróciły do
normalnego stanu i Ferild sei Larsen przypatrywał się teraz wszystkiemu, jak
gdyby po raz pierwszy widział wysokie, eleganckie kamienice, szumiące platany, turkoczące
powozy, barwne szyldy sklepów czy restauracji, zajętych własnymi sprawami przechodniów…
Zdał sobie sprawę, jak niezwykle, nie wiedzieć czemu, wszystko wokół nęci go i
zajmuje. Niedaleko dandysowaty młodzieniec oglądał jubilerską wystawę, szosą
przemknęła odkryta kareta, za którą frunął zwiewny welon panny młodej, po
drugiej stronie ulicy spacerowała dama w towarzystwie bony pchającej przed sobą
dziecięcy wózek; po chwili obok pań przebiegła grupka roześmianych dziewcząt z
wstążkami we włosach, toczących przed sobą obręcz podskakującą lekko na
nierównościach chodnika.
Ferild chłonął każdy obraz, każdy dźwięk
i zapach gwarnej alei. Szczególniej zapach. Wytworne kobiece perfumy, męska woda
kolońska, delikatnie podszyte wonią wina i wódki, łagodzone świeżym, ożywczym
powiewem pobliskiego parku. Ciepłe aromaty okolicznych kawiarni, ciężki, matowy
zapach cygar, cierpka nuta krochmalu, koński pot i rozgrzana skóra siedzeń w
dorożkach. Tak oto pachniało budzące się w Nardylii lato.
Ruszył wolno chodnikiem, pragnąc
zanurzyć się całkiem w ową mieszaninę, zetrzeć z siebie obcą woń, którą
przesiąkła jego dusza, strząsnąć z siebie resztki koszmaru, który musiał mu się
przecież przyśnić albo przywidzieć.
„Co też mi się roiło? – myślał z
rozbawieniem, zbierając na powrót w całość odłamki zdrowego rozsądku. – Czyżbym
miał wreszcie zostać socjalistą? Nonsens, wszystko to mrzonka, mara senna.
Tylko skąd ten zapach?”
Raptem przystanął, przypomniawszy
sobie o swojej obietnicy danej pani Timieniew.
„Ha, trudno – rzekł w duchu. –
Cóżem obiecał, spełnię. Ale na bogów, nie mogę zbawić całego świata. Kim
zresztą jestem, by takie pomysły przychodziły w ogóle mi do głowy?”
A jednak coś niebezpiecznego
czaiło się pod tym pozornym dobrobytem i nieskrępowaną radością. Nawet tutaj
mdlący zapach przenikał mroczne, zapomniane zakamarki miasta, a wypowiadane
jedynie szeptem, wstydliwie skrywane obawy szemrały bezgłośnie w przedwieczornym
powietrzu. Jakiś niewidoczny, nieznany jeszcze, czy może już, demon pełzał pod
ziemią cierpliwie, bez ustanku, by we właściwym momencie zaatakować z ukrycia,
wzniecić popłoch i ostatecznie przejąć władzę nad idylliczną krainą.
Niespodziewanie wzrok Ferilda
napotkał ostrzeżenie przed epidemią czarnej febry, wiszące na ścianie małego
sklepiku, co przejęło go naraz dziwnym niepokojem. Przez krótką chwilę pewien
był, że coś złego musi wyniknąć z owego szalonego pomysłu, który postawił na
nogi pół miasta. Myśl ta zniknęła jednak równie szybko, jak się pojawiła.
Mimo że pora była jeszcze wczesna,
wstąpił na kolację do restauracji „Delikatka”, czas jakiś włóczył się bez celu
po okolicy, po czym odwiedził swój ulubiony pub, zamówił herbatę i wsłuchał się
w narastający gwar, po to chyba, aby nie musieć myśleć o niczym. Po kilku
minutach wahania przywołał raz jeszcze posługującego chłopca i kazał podać
sobie butelkę wódki.
Cyganeria, owa zdetronizowana, zagubiona
arystokracja artystycznego światka Nardylii, zdawała się dziś wyjątkowo senna, nieobecna,
zajęta wyłącznie własnymi duchowymi rozważaniami. Dotknięci poetycką ambicją,
jeśli nie talentem, młodzi ludzie, jak zawsze starannie zaniedbani, siedzieli
przy stole, na którym stały nieopróżnione kieliszki. Mówili niewiele,
przeważnie o sprawach lekkich, aby jakoś podtrzymać rozmowę, oczy ich
przybierały częstokroć wyraz roztargnienia, a myśli wędrowały w nieznane innym
rejony, poza granice realnego.
Ferild zaś patrzył w okno,
popijając stygnącą herbatę zmieszaną z wódką i zastanawiając się, po raz nie
wiadomo który, co takiego właściwie wydarzyło się ostatnio w jego życiu oraz jakie
też ma to dla niego znaczenie. Za szybą zmierzch poczynał już barwić niebo spłowiałym
fioletem. Zaaferowani urzędnicy spieszyli się do domów, uliczne latarnie
rozbłyskały jedna po drugiej, tłum strojnych dam oraz szykownych panów, szeleszczący
jedwabiami i aksamitem z wolna wysypywał się z kamienic w poszukiwaniu
conocnych uciech.
Z renomowanej jadłodajni
naprzeciwko wytoczyła się raptem grupa młodych żołnierzy. Pijani tak, że ledwie
trzymali się na nogach, wśród śmiechów, sprzeczek oraz poszturchiwań ruszyli
chodnikiem w kierunku ulicy Różanej, nagabując po drodze napotkane dziewczęta,
przez co raz nawet doszło do zatargu z nad wyraz krewkim kawalerem, niezbyt
trzeźwym zresztą, niemniej zdecydowanym bronić w nierównej walce czci swej
damy. I niechybnie rozgorzałaby między nimi bójka, gdyby nie interwencja samej
panny, która literalnie odciągnęła wygrażającego pięścią towarzysza za
kołnierz.
Rozżalenie dzielnych wojaków takim
obrotem spraw nie trwało jednak długo, bowiem ich dowódca obrawszy szybko nowy
cel, bezwstydnie zaczepił mijającą go właśnie dziewczynę w skromnej popielatej
sukience. Odwróciła się w jego stronę, zmierzyła młodzieńca pogardliwym
wzrokiem, po czym rzekła coś, co musiało go mocno rozgniewać. Momentalnie chwycił
ją za ramię i brutalnym szarpnięciem przyciągnął do siebie, a po dłuższej
chwili niespiesznym ruchem wyjął z jej włosów spinkę, sprawiając, że ciemnobrązowe
pukle rozsypały się na szczupłe ramiona.
Wszelako Ferild nie dowiedział się
już, jak zakończyła się owa scena, gdyż wówczas wzrok jego przyciągnęła jedna z
młodych poetek nardylskiej bohemy. Była szczupła, może nawet chuda, cerę miała
bladą, rysy niezwykle miękkie, oczy duże i bardzo jasne, co razem nadawało jej
twarzy wyraz anielskiej łagodności, przełamanej jedynie spiczastym nieco
podbródkiem oraz wąskimi, umalowanymi na bordo, jak gdyby wyzywającymi ustami.
Ciemne włosy o miedzianym odcieniu, splotła w luźny warkocz, a na męską, zbyt
obfitą koszulę narzuciła niedbale rozpiętą kamizelkę w czekoladowo-czarne prążki.
Siedziała trochę w cieniu i, zamyślona, recytowała wiersz chyba dla nikogo poza
samą sobą.
Świt
tkając igraszką świetlistych przeźroczy,
Objęła
swym blaskiem zbudzone stworzenie.
A
ja, snem jeszcze zamglone rozwierając oczy,
Ujrzałam
jej słodki, różany rumieniec.
Ona
jedna uczciła narodzone dziecię,
Niebo
przyoblekłszy w purpurę i złoto,
By,
namaściwszy mnie rosą, otuliwszy kwieciem,
Rozpłynąć
się, rozwiać, pierzchnąć ku obłokom.
Po
niej przyszła cisza... Milczały fanfary.
Nie
obwieścił herold radosnej nowiny.
Nie
oddano pokłonu i z cennymi dary
Żaden
orszak nie przybył pozdrowić dzieciny.
Plugawe
gniazdo wróbli pospolitych,
Miało
być mi domem – stało się więzieniem.
A
mnie – śmiałej, dumnej, drapieżnej orlicy –
Przeznaczono
gór szczyty i wietrzne przestrzenie.
Gdy
skrzydła zdrętwiałe rozpostarłam z drżeniem,
Ich
cień żarem objął całe liche gniazdo;
Rozlał
się szeroko i strzelił płomieniem
Pod
niebo, by sięgać ku słońcu i gwiazdom.
Dziś
w butach podartych, pod obłokiem sinym
Tułam
się i nie wiem, co jutro mnie czeka,
Na
próżno szukając pociechy wśród drwiny;
Wśród
ludzi na próżno szukając człowieka...
Któż
sens zdoła dostrzec w boskim dziejów planie?
Blask
gaśnie, by ślepcy czuli się bezpiecznie.
Dla
świata, wzgardzona, umieram, lecz dla Niej,
Dla
słodkiej Jutrzenki, będę żyła wiecznie.
Gdy umilkła, Ferild uśmiechnął się
po części z rozbawieniem, po części z kpiną, po części z czymś na kształt
sentymentu.
– Muszę przyznać, że jestem pod
wrażeniem, jak trafnie to pani ujęła – rzekł lekko, jakby miał na myśli coś
zupełnie przeciwnego. – Niebywałe.
– Nie podoba się panu? – spytała poetka,
naśladując jego ton.
– Nie, przeciwnie. W pani wierszu
jest wszystko, co być powinno, biorąc pod uwagę obecne warunki. Pisywałem
podobne w młodości, jeszcze w swoim kraju, gdzie panowała podówczas ta moda. Mamy
zatem niezachwiane mniemanie o własnej wielkości, odrzucenie powszechnej w
świecie pogoni za dobrami materialnymi, jak również wartą pogardę wobec szarych
wróbli, które bronią własnych gniazd i piskląt przed bestią.
– Bestią?
– Lubi pani przyrównywać się do
orła, czyż nie? – Ferild sei Larsen podniósł się z krzesła i podszedł do
sąsiedniego stołu. – Wolno mi chyba będzie dotrzymać państwu towarzystwa w ten
miły wieczór? Orzeł to wszak to czysta poezja, cesarz wśród powietrznego ptactwa,
najczystsze ucieleśnienie dumy, wielkości, siły, wzniosłego piękna. Niemniej
orły to drapieżniki, jak zapewne pani wiadomo, z pewnego punktu widzenia
mordercy. W przeciwieństwie do wróbli. Nie gardzą też ponoć padliną.
– Trafnie to pan ujął – zakpił
chudy, długowłosy młodzieniec w drucianych okularach, bawiąc się od niechcenia
kieliszkiem absyntu. – Kłopot w tym, że całe stado wróbli zdolne jest bez
żadnych konsekwencji na śmierć zadziobać każdego, kto mu się z jakiegoś powodu
nie spodoba. Legalni mordercy z pewnego punktu widzenia.
– Naturalnie – zgodził się Ferild.
– Ludzie zawsze są wobec siebie okrutni w ten czy inny sposób.
– To komunał.
– Naturalnie. Ale taka jest natura
rzeczy. W naturze zresztą doskonale widoczna.
Ferild, z coraz mniejszym wahaniem,
nalał sobie jeszcze jeden kieliszek wódki, po czym kontynuował:
– Zwierzęta niejednokrotnie
postępują w sposób, jaki w odniesieniu do ludzi nazwano by okrucieństwem.
Wszystko to wynika wszelako z instynktu i służy dobru całego gatunku. A przecież
człowiek jest li tylko zwierzęciem w świetle współczesnych nauk. Dlaczego więc
tępienie jednostek ułomnych miałoby być uznane za niemoralne, skoro proceder
taki zgodny jest z prawem natury i służy zdrowiu całego społeczeństwa? Otóż,
zaryzykowałbym śmiałą tezę, że szacunek dla najnędzniejszego ludzkiego życia
bierze się z religii. Należy zatem zadać pytanie: kto i po co wymyślił religię?
– Religia została stworzona przez
ludzi słabych i tchórzliwych – odpowiedział natychmiast okularnik, jakby
recytował ustęp ze świętej księgi. – Tylko w ten sposób mogli się oni obronić
przed silniejszymi.
– A, tak. Też o tym czytałem,
dawno dość – Ferild skrzywił się nieznacznie, wypiwszy po raz pierwszy od wielu
lat łyk czystej wódki. – Czy to coś złego?
– Tak, ponieważ wynikłe z religii,
na ogół niedorzeczne prawa od setek lat powstrzymują wybitne jednostki przed
realizacją celów niezgodnych z zasadami wiary, a mogących rzeczywiście
przyczynić się do rozwoju całej ludzkości.
– Zdaje mi się, że pojmuję ten
sposób rozumowania – odparł Ferild – ale proszę wybaczyć, że spytam jeszcze, albowiem
przyszło mi właśnie coś do głowy… Zakładając, że bogów nie ma oraz wiedząc, że
mimo to wszystkie znane nam narody czy plemiona opierały się na wierze w
różnego rodzaju istoty nadprzyrodzone… czy więc biorąc to wszystko pod uwagę, nazbyt
śmiałym wydałoby się twierdzenie, jakoby powstanie religii wynikało z
instynktownej wiedzy, jaką posiada każdy przecież gatunek, co jest nam
najbardziej potrzebne? W takim ujęciu rozwój każdej wiara, i szerzej kultury,
byłby procesem tak naturalnym, jak wykształcenie skrzydeł w toku ewolucji.
– O, teraz pan sam sobie przeczy –
zawołała poetka o miedzianych włosach, żywo całą rozmową zainteresowana.
– Och, zostawmy dialektykę tym,
którym bardziej się nudzi – odrzekł Ferild tonem lekceważącym, a przy tym jakby
nieco zniecierpliwionym. – Ja nie chcę się tym zabawiać. Pytam tylko, bo
interesuje mnie państwa pogląd.
– Dobrze więc – odezwał się znów
okularnik. – Sam uprawia pan dialektykę z wyraźnym upodobaniem, ale niech panu
będzie.
– Być może – Ferild uśmiechnął
się. – Więc?
– Więc, jak sam pan przyznaje,
każda wiara powstała z typowych dla naszego gatunku lęków, pragnień czy
potrzeb…
– Nie może zatem być przez to
prawdziwa?
Jego rozmówca wywrócił oczami, po
czym odetchnął głęboko.
– To tak proste, że dziecko by zrozumiało,
z całym szacunkiem rzecz jasna – powiedział. – Gdyby bogowie istnieli, mogliby
sprawić, że każdy człowiek poznałby prawdę.
– Chyba że nie chcieliby tego
uczynić.
– Dlaczego mieliby nie chcieć?
Ferild odchrząknął, by ukryć
rozbawienie.
– Należałoby raczej spytać ich
samych – odparł. – Ja się, państwo wybaczą, nie podejmę eksplikacji
przypuszczalnych boskich celów i zapatrywań, gdyż, tu ważna uwaga, sam bogiem
nie jestem.
– Ale wierzy pan w bogów, co jest
na swój sposób istotnie ciekawe. – Milczący dotąd mężczyzna, wyraźnie starszy
niż pozostali, ubrany podług dawniejszej mody w niebieski frak, odchylił się na
oparcie swego krzesła, założył ręce na piersi i obserwował rozmówcę spod
przymrużonych powiek. – Oryginał z pana, rzec można. Bo oczywiście pan wierzy, czyż
nie?
– Czy wierzę? Drugi raz słyszę
dziś to pytanie i, doprawdy, wciąż nie wiem, jak sobie odpowiedzieć. Gdybyż to
było tak proste, jak się niektórym z państwa zdaje… Ale bogowie, jeśli
istnieją, okrutnie zakpili sobie z ludzkiego umysłu. Dozwolono nam poznać tyle,
ile można zawrzeć w garstce mitów, rytuałów i nakazów. Ludziom prostym to
wystarcza. Ludzie wybitni zawsze pragną dotrzeć do sedna, objąć rozumem samą
istotę bóstwa, nie przyjmując do wiadomości, że pewne sprawy mogą wykraczać
poza ich sposób pojmowania świata. Koncepcja boskości wyklucza wszak z
definicji możliwość jej empirycznego czy racjonalnego poznania. Jakiemu też
dowcipnisiowi mogło przyjść do głowy coś takiego? Gdy więc ludzkość zdaje sobie
sprawę, że nie potrafi owej idei pojąć, porzuca owo niewdzięczne zajęcie, by
stworzyć własne mity, prawa, naukowe teorie, dzięki którym wytłumaczy sobie i
innym niezrozumiałą w przeciwnym wypadku naturę świata. I zawsze przyzna im
wyższość nad tym, czego zrozumieć nie jest w stanie. Zabawne. Na swój sposób.
– Pan daruje, mam inne zdanie na
ten temat, bardzo proste – rzekł długowłosy młodzieniec, poprawiając nerwowym
ruchem okulary. – Ludzkość, z powodów, o których tu mówiliśmy, a może i wielu
innych, u zarania dziejów zaproponowała pewną teorię opierającą się na idei
bytów nadprzyrodzonych. Teoria ta nie jest w swej istocie niczym innym, jak
tylko przeniesieniem znanych z codziennego życia mechanizmów na poziom
kosmiczny. W trakcie kilkusetletniej weryfikacji pierwotnej tezy została ona
obalona przy pomocy dowodów, a na jej miejsce wysunięto inną, znacznie bardziej
prawdopodobną.
– Co nie znaczy, że właściwą –
dodała miedzianowłosa dziewczyna, nieco znużona, i uniosła swój kieliszek jak
do toastu. – I nie ma żadnego powodu, dla którego należałoby przyznać rację
jednej czy drugiej interpretacji.
– Absolutnie żadnego poza naszym
osobistym przekonaniem – zgodził się Ferild. – Dziękuję pani, znów trafia pani
w sedno. Ale nie, nie mam racji. Wciąż jeszcze krążymy tylko wokół sedna.
Ciągle nie mówimy o tym, co najważniejsze. Cóż to takiego jest? Ach, tak. Coś
nam zabrano, wiecie państwo, straciliśmy coś ważnego, jakby centrum, jak to
powiedzieć? Nie wiemy teraz, gdzie nasze miejsce, do czego należymy…
Alkohol szybko uderzył mu do
głowy, myśl i język poczynały go zawodzić. Nie wiedział, jak ująć to słowa, ale
czuł, że ma do powiedzenia coś ważnego. Wszystko, co widział – w sobie, w sztuce
młodych artystów, w rozwiązłych uciechach zamożnych mieszczan – wszystko to nosiło
znamiona poszukiwania. Czego? Tego nie potrafił odgadnąć, ale dostrzegał
wyraźnie, że pod jaskrawą, kolorową farbą czai się groźna czerń wszechobecnej
pustki. Ci tutaj może najbardziej zdawali sobie sprawę z jej wiecznego
istnienia.
Ferild zrozumiał wówczas z całą
jasnością, że ich wiersze nie mówią, jak się to na pozór zdawało, o wyższości
poetycko uduchowionego nadczłowieka nad kołtuńską masą mieszczaństwa. One
wszystkie mówiły, zawsze i niezmiennie, uporczywie i natrętnie o przerażającej,
nieubłaganej, wszechogarniającej i nieukojonej samotności. Odrzuceniu,
niezrozumieniu oraz miałkości przypadkowego istnienia. Filisterska trywialność
była tylko lustrem, przeciw któremu kierowali swój gniew na to, co w nim
dostrzegali.
Gdy przyjdzie wojna, rzeczywistość
rozsypie się i ułoży na nowo; życie i śmierć, wiara i zdrada, wzniosłość i
małość – wszystko to ukaże się nagle w innej perspektywie, przybierze zupełnie
inne kształty. I oni będą pewnie pierwszymi, którzy staną do walki, w niej
szukając desperacko jakiegoś znaczenia; albowiem ich świat został wszelkiego znaczenia
brutalnie pozbawiony. A pozostali, którzy zrazu pierzchną do swych domów w
złudnej nadziei ocalenia, ściągną na siebie rozpaczliwe przekleństwa tych, co gotowi
będą przyjąć na siebie pierwsze uderzenie. Lecz i oni obudzą się kiedyś i pojmą,
że spektakl się skończył, a to, na co patrzą teraz, to prawdziwy strach, prawdziwa
śmierć, prawdziwe cierpienie. I niektórzy zrozumieją, po co im ta wojna i staną
na barykadach, gdy tamtych zabraknie. Podniosą broń poległych i przygotują się
do kolejnego natarcia. A ci, którzy nie zrozumieją, do samego końca chwytać się
będą każdego sposobu, byle tylko przetrwać. I ci może stracą najwięcej.
– A jakie jest pańskie
przekonanie? – usłyszał raptem miękki kobiecy głos. – Jest li człowiek
zwierzęciem czy może czym innym? Czy można poświęcić choć jedno ludzkie życie,
gdyby miało to przynieść zysk całemu gatunkowi? Niech pan odpowie, bardzo
jestem ciekawa.
Ferild sei Larsen milczał. Patrzył
jej prosto w oczy z ponurym wyrazem twarzy i leniwym ruchem obracał na stole
pusty kieliszek po wódce. Nie przypuszczał, że tak szybko, a do tego w taki
sposób przyjdzie mu zmierzyć się z odpowiedzią na owo pytanie.
Niespodziewanie odezwała się inna
dziewczyna, smukła i bardzo blada, o oczach błyszczących od nadmiernej ilości wypitego
trunku. Jej ciemne loki opadały swobodnie na plecy, a czarną suknię, w którą
była odziana, zdobiły kolorowe pióra oraz jaskrawy haft orientalnego
pochodzenia.
– Pan lubi tu przychodzić, prawda?
– spytała śpiewnym, słodkim głosem. – Przychodzi pan tu co wieczór. Ach, nie! Pan
przychodzi co kilka dni i zapewne pysznie się bawi, kpiąc w duchu z takich jak
my, czy nie tak?
– Proszę wybaczyć, łaskawa pani. Nie
przychodzę tu, aby z państwa kpić. Przychodzę, bo dajecie nadzieję. Nie wiem,
czy na coś lepszego… Na coś nowego z pewnością. Jesteście państwo młodzi i przepełnieni
czymś dobrym, oby tylko właściwie ukierunkowanym. I choć niewątpliwie za kilka
lat co najmniej połowa z was podzieli mój los, stając się zgorzkniałymi
filistrami, reszta będzie walczyć.
Równocześnie zostało zadanych
kilka pytań, spośród których najwyraźniej słychać było: „Z kim?” oraz „O co?”
– O prawdę – odparł Ferild. – Nie
wiem, z kim. Nieprzyjaciel ciągle się zmienia. Nie zmienia się sam fakt i sens
walki. Zawsze trzeba walczyć o prawdę.
– Cóż to jest prawda?... – rzekł mężczyzna
w niebieskim fraku, po czym niespiesznie zapalił cygaro.
Pstryknięcie zapalniczki wyraźnie
zabrzmiało w ciszy, jaka zapadła po tych słowach i doktor Kan zrozumiał, że
była to w istocie kropka postawiona dobitnie po ostatnim zdaniu. Na zadane
pytanie nikt nie znał odpowiedzi.
– Przepraszam państwa –
powiedział, wstając. – Zdaje się, że czas na mnie. Dziękuję za towarzystwo oraz
niezmiernie interesującą konwersację. Mam nadzieję, że spotkamy się wkrótce. Do
zobaczenia zatem.
Odchodząc, odwrócił się do nich
raz jeszcze:
– Nie myśleliście nigdy państwo,
by zacząć pisać fraszki czy limeryki? – spytał. – Koniecznie się nad tym
zastanówcie. Żegnam tymczasem.
Nie uszedł wszelako nawet dwudziestu
kroków, gdy posłyszał, że ktoś za nim woła. Była to dziewczyna o miedzianych
włosach. Na głowie miała włożony na bakier damski cylinder ozdobiony pawim
piórem oraz kwiatami storczyka, w ręku zaś trzymała laskę z rzeźbioną w srebrze
głową orła.
– Proszę, zapomniał pan tego.
– Dziękuję pani. – Odebrał od niej
swoją własność.
Chwilę stali bez ruchu, przyglądając
się sobie w milczeniu. Zaczynało padać. Z nieba spadały na ziemię pojedyncze
zimne krople rozpryskujące się na chodniku jak szklane paciorki. Młoda poetka
przestąpiła z nogi na nogę i uczyniła ruch, świadczący o tym, że zamierza już wracać
do towarzyszy, mimo to nie zrobiła nawet kroku, patrząc na Ferilda, jak gdyby
na coś czekała. Dopiero teraz spostrzegł, jak niezwykłe były jej oczy, tak
bardzo żywe, płonące niepowstrzymaną pasją, pełne chaosu i gwałtownych uczuć.
Lecz wszystko to kryło się jakoś wstydliwie za woalką rozbawionego, ironicznego
może spojrzenia.
– Proszę pamiętać o tym, co
powiedziałem – odezwał się w końcu doktor Kan. – O potrzebie walki. Niech pani
to dobrze zapamięta. Zwłaszcza pani.
– Dobrze – odrzekła, cokolwiek
zdziwiona. – Wie pan, cała ta rozmowa bardzo była zajmująca, ale… Widzi pan… Od
jakiegoś czasu zastanawiam się, kim pan właściwie jest.
– Od jakiegoś czasu sam się nad
tym zastanawiam… – rzekł. – Ale to rzecz niewielkiej wagi. Proszę pamiętać o
tym, co powiedziałem. To bardzo ważne, szczególnie w najbliższych miesiącach i
latach. Trzeba będzie wiele poświęcić, wiele wytrzymać, by zachować
przyzwoitość w podłych czasach, które nadejdą pewnie prędzej niż pani myśli.
Niewielu jest do tego zdolnych, ale jeśli takich ludzi całkiem zabraknie, bardzo
szybko spadniemy w przepaść. Wie pani… – dodał jeszcze po krótkim namyśle. – Poprawiłbym
ten wiersz. Rytm.
– Sypie się?
– Momentami.
– Dobrze, zapamiętam.
Nieziemskie jej oczy rozbłysły.
Pożegnała się z nim krótko, po czym pobiegła w stronę pubu, by zdążyć przed
deszczem, lecz zanim weszła do środka, odwróciła się po raz ostatni i pomachała
mu jakoś tak lekko, radośnie, zupełnie inaczej niż miała w zwyczaju nardylska
bohema. Szczerze – to chyba było właściwe słowo. A może raczej –
bezpretensjonalnie?
Zarzuciwszy prędko owe
leksykologiczne rozważania, Ferild wezwał dorożkę i kazał fiakrowi jechać na
ulicę Północną, pod kamienicę numer szesnaście. Miewał się lepiej niż
kiedykolwiek wcześniej, choć nie potrafił zupełnie pojąć przyczyny owego stanu.
Przepełniał go jakiś ciepły spokój, zdumiewająca jasność umysłu, może wręcz
radość, dawne zaś lęki zdały mu się ledwie sennym majakiem przeganianym bez
śladu pierwszym słonecznym promieniem. Wreszcie czuł się gotów na spotkanie z
rodziną i przez całą drogę rozmyślał nad tym, co powinien powiedzieć, o co
zapytać, jak najlepiej wytłumaczyć to, co nie zostało dotąd wyjaśnione.
W domu było cicho, zbyt cicho jak
na tak wczesną porę. Nie słyszał ani odgłosów rozmowy, ani śmiechów swych
pociech, ani pogwizdywania krzątającej się po mieszkaniu Eldis. Po chwili
dobiegło go niewyraźne dziecięce podśpiewywanie. Zaintrygowany, ruszył w stronę
pokoiku Lili, skąd dochodził dźwięk, po czym ostrożnie uchylił białe drzwi.
Dziewczynka siedziała po turecku na
dywanie, odwrócona do niego plecami pogrążona bez reszty w zabawie. Zdawała się
wcale nie zauważać nadejścia ojca, nie przerywając nawet na chwilę cichutkiego
nucenia ani przebierania swojej mówiącej lalki, której nieruchome szklane
ślepka wpatrywały się w niego martwo i szyderczo zarazem.
– Liluniu? – szepnął Ferild, ale
dziecko nie zwróciło na niego żadnej uwagi. Może gniewała się za ostatnie jego
zachowanie? Nie bardzo wiedząc, jak się powinien zachować, cofnął się na
korytarz i zamknął delikatnie drzwi.
– Co się tu dzieje, do wszystkich
diabłów! – rzekł do siebie. – Czyżbym naprawdę…? Co ja dzisiaj piłem?
Postanowił zajrzeć jeszcze do
Lentiena, ale jego pokój był pusty. Nikogo nie było też w sypialni Eldis,
sypialni gościnnej i w pozostałych pomieszczeniach, mimo że na w kuchni znalazł
świeże resztki kolacji, a w kominku żarzyły się jeszcze węgle. Zupełnie jak na
statku widmo. Nie miał wątpliwości, że albo w otoczeniu, albo w nim samym dzieje
się coś, co dziać się nie powinno w normalnych okolicznościach.
– Ferildzie, czy wszystko dobrze? –
usłyszał raptem znajomy głos. – Bardzo źle wyglądasz, mój chłopcze.
Pan Taldir sei Filden stał u
szczytu schodów, wyprostowany, bez żadnego wysiłku, jak gdyby przez te kilka
dni odmłodniał przynajmniej dziesięć lat. Nabrał ciała, na starannie ogolonych
policzkach pojawiły się zdrowe rumieńce, w mocnym głosie nie było śladu
drżenia. Miał na sobie nowy tabaczkowy surdut z zieloną kamizelką oraz brązowe
półbuty. Jedną rękę opierał na błyszczącej drewnianej lasce, w drugiej zaś
trzymał dymiącą fajkę.
– Tak, papo – odparł Ferild,
pocierając ręką czoło. – Po prostu… Bałem się, że Lila została sama w domu…
– Ach, tak. Musiałem się zdrzemnąć
na chwilę w fotelu, gdzie nie mogłeś mnie zobaczyć. Ale jakiś ty blady. Stało
się coś?
– Nie, tylko… Papo, gdzie jest
Eldis i Lentien? Gdzie mój brat? Dlaczego ich tu nie ma? Co się stało?
– Spokojnie, nie wszystko naraz –
odpowiedział mu z pobłażliwym uśmiechem ojciec, schodząc po schodach powoli,
choć bez widocznego trudu. – Nidril wyjechał i zabrał ze sobą twoją
przyjaciółkę, a Lentisia zatrzymano na kwarantannę. Słyszałeś chyba…
– Tak, wiem, epidemia – przerwał
mu szybko Ferild. – I zostawili cię samego z Lilunią?
– Nie martw się, synku. Ze mną
jest coraz lepiej, nie potrzebuję, by ktoś mnie bez ustanku niańczył – rzekł
pan Taldir rozbawionym tonem.
– Zauważyłem. Wyglądasz znacznie
lepiej.
– Eldis dała mi jakieś zioła –
ciągnął tymczasem starszy jegomość. – Mam nadzieję, że wie, co robi. Zdaje mi
się, że tak, bo z każdym dniem czuję się silniejszy. Ale nie będziemy tu
przecież tak stać. Przejdźmy do gabinetu, zdaje się, że dobrze byłoby
porozmawiać.
Zachowywał się nad wyraz swobodnie,
jakby to on był gospodarzem domu. Nie było w tym zresztą nic niezwykłego,
zawsze tak postępował, gdy znalazł się w gościach. Dziwniejsze, że jakoś nikt
nigdy nie uważał mu tego za oznakę złego wychowania, co najwyżej nieszkodliwe
dziwactwo.
Gdy znaleźli się w gabinecie, pan
Taldir rozpalił ogień w kominku, wyjął z kredensu dwa kieliszki oraz butelkę
koniaku, po czym usiadł w jednym z antycznych foteli stojących obok okna,
wskazując synowi miejsce naprzeciwko.
– Kropelka koniaczku chyba mi nie
zaszkodzi, co myślisz, chłopcze? – Mrugnął do niego porozumiewawczo. – Nie, nie
ma mowy, żeby zaszkodziła, skoro kuracja idzie tak dobrze. Skosztujesz?
Ferildowi szumiało w głowie.
Wiedział, że powinien odmówić, mimo to skinął głową. Wolno uniósł kieliszek do
ust, przesadnie celebrował moment picia, by jak najdłużej mieć asumpt do
milczenia. Ojciec patrzył na niego uważnie.
– Zmieniłeś się – rzekł w końcu. –
Nawet bardzo.
– Trudno pozostać wciąż takim
samym przez tyle lat. Nidril także się zmienił. Papo również. Dwadzieścia lat
temu nie rozmawialibyśmy tak spokojnie.
– Przecież nie jesteś spokojny.
Ferild poruszył się nerwowo w
fotelu.
– Nie bój się – ciągnął pan
Taldir, odstawiwszy kieliszek na mały stolik przykryty haftowaną serwetą. – Nic
ci nie grozi. Rozmawiamy sobie tylko. Mówiłem, jego tu nie ma. Wróci, nie bój
się, najdalej za dwa dni wróci. Pojechał szukać syna.
– On też…
– Słucham?
– Nie, nic. On też czegoś szuka…
– Jak my wszyscy, drogi chłopcze.
Boisz się go?
Czas jakiś trwała niezmącona
niczym cisza. Ferild znów upił łyk koniaku. Dłoń drżała mu odrobinę. Pan Taldir
odchylił się na oparcie fotela, ale wciąż nie spuszczał oka ze swego rozmówcy.
– Oczywiście, że się boisz –
powiedział po chwili. – Nie zaprzeczaj.
Ferild nie zamierzał protestować.
Nie potrafiłby skłamać. Niespiesznym, wystudiowanym gestem odstawił kieliszek
na stolik.
– Nie chodzi przecież o to, aby
się nie bać – rzekł cicho.
– Otóż to, mój chłopcze. Nie
chodzi właściwie o to, że się boisz, a o to, że uciekasz. Nie uciekaj przed
nim. To twój brat, nie zrobi ci krzywdy. Ale kiedy zaczniesz uciekać lub, co
gorsza, staniesz przeciw niemu… On cię dopadnie, wszędzie, z najgłębszej jamy
wyciągnie. A wtedy… Ja za niego nie ręczę, moje dziecko. Dlatego dobrze ci
radzę, nie próbuj z nim walczyć, nie uda ci się.
W trakcie swej krótkiej przemowy
pan Taldir wychylił się do przodu, oczy rozgorzały mu nagłym żarem, na twarz
wystąpił ciemny rumieniec. Gestykulował żywo i miał skłonność do używania
chaotycznych, niedokończonych zdań. Do złudzenia przypominał teraz Nidrila,
obaj zresztą byli do siebie bardzo podobni, może dlatego tak często się między
sobą spierali. Obaj byli jak dwa tygrysy, nieustannie gotowi do ataku,
niezdolni do poskromienia wrodzonej gwałtowności. Tyle tylko, że ojciec był już
na wpół oswojony pewną, treserską ręką matki.
– Nie boję się, że zrobi mi coś
złego – próbował tłumaczyć Ferild, oszołomiony alkoholem i ową raptowną zmianą,
jaka zaszła w Taldirze sei Filden – Ja tylko… Popełniłem swego czasu wiele
błędów… I teraz…
– I teraz łatwiej byłoby ci o nich
zapomnieć – dopowiedział pan Taldir, spokojnym już tonem, na powrót rozparłszy
się wygodnie w fotelu. – Zapomnieć, wymazać z przeszłości, razem z całą
przeszłością, jeśli będzie trzeba. Nie myśleć o tym, udawać, że to się nigdy
nie zdarzyło. Dlaczego ją zabiłeś, Ferildzie? Dlaczego zabiłeś Tilianę, swoją
żonę?
Ferild zamrugał, niepewny, czy
dobrze usłyszał, a gdy dotarł do niego prawdziwy sens ostatnich słów ojca,
momentalnie zbladł jak ściana. Czuł się, jakby ktoś uderzył go czymś ciężkim w
ciemię, przed oczami zaroiło się od ciemnych plam.
– Jak papo…? Skąd w ogóle…? –
Zaczynało brakować mu tchu, głos ochrypł, po czym całkiem się załamał.
W chwilę później odzyskał władzę w
członkach, zacisnął pięści.
– Nigdy bym jej tego nie zrobił – warknął.
Pan Taldir spokojnie dopił swój
koniak.
– To zła odpowiedź – mruknął. –
Zastanów się jeszcze nad tym, masz dość czasu.
Podniósł się ciężko z miejsca,
podszedł do syna i pocałował go w głowę.
– Mnie też się nie musisz bać –
szepnął. – Czy kiedykolwiek zrobiłem ci krzywdę? Najgorszy rodzaj strachu to
strach przed własną słabością. Bądź zdrów, moje dziecko.
Chciał już odejść, lecz w drzwiach
zawahał się jeszcze.
– Nidril… – rzekł, nie odwracając się.
– On ci nie powiedział prawdy? Nie powiedział, dlaczego wasza matka popadła w
obłęd?
– Nie, papo. Oszczędził mi tego.
Ale sam… – Ferild podniósł oczy i spojrzał twardo na ojca. – Sam się domyślam,
jak było.
Pan Taldir skinął głową, wyjął z
kieszeni złoty zegarek, mruknął coś do siebie, schował go z powrotem, po czym
ostatecznie już wyszedł.
Gdy tylko drzwi gabinetu zamknęły
się bezszelestnie, ogień trzaskający cicho w kominku zgasł nagle, w jednej
chwili, jak zdmuchnięty płomień świecy. Nawet węgle nie żarzyły się w czarnym
palenisku. W pomieszczeniu zapanowało przejmujące do szpiku zimno, powietrze
zaś, z niewiadomej przyczyny, przesycił ów nieznośnie mdlący zapach, jaki niezmiennie
od lat napawał Ferilda sei Larsen niewysłowioną grozą. W dziwnie niepokojącej
ciszy, która jak pajęczyna spowiła liczne cenne sprzęty, rozległ się zimny dziecięcy
głos, nad wyraz wysoki, wibrujący, nieomal bolesny:
– O tak, wiesz dobrze, jak było,
Ferildzie – mówił prawie szeptem, choć doskonale dawał się słyszeć. – Pytali ją
o ciebie wielokrotnie, na niezliczone sposoby. Cesarscy śledczy. Skóra ci
cierpnie na te dwa słowa, prawda, wróbelku? Nie, niczego się nie dowiedzieli,
mimo że mieli swoje nadzwyczaj wyrafinowane metody. Ona sama nie miała przecież
pojęcia, gdzie się podziewasz i bała się o ciebie, o ciebie przede wszystkim przez
te wszystkie bezsenne noce w areszcie… Ojciec okazał się silniejszy, choć wirtuozi
tortury próbowali – literalnie, a jakże! – łamać go przy pomocy coraz bardziej
finezyjnych zabiegów. Tak, kochasiu, aż tak bardzo chcieli wiedzieć, gdzie im
uciekłeś ty i cała reszta… Drisen, Midrel, Mellanis… Oni wszyscy są już po drugiej
stronie, wiesz? I nie mogą się tam ciebie doczekać, mój najmilszy…
Ferild zerwał się z fotela z
zaciśniętymi pięściami. Oczy miał szeroko rozwarte, włosy lepiły się od potu, a
każdy nerw dygotał w nim, nie wiadomo, czy z zimna, irracjonalnego lęku czy
może ślepej, nienawistnej furii.
– Gdzie jesteś? – warknął, tocząc wokół
dzikim, nieprzytomnym spojrzeniem jak zwierzę schwytane w pierścień obławy. –
Dlaczego nie chcesz dać mi spokoju?! Gdzie jesteś?!
Jedyną odpowiedzią był mu przenikliwy,
wibrujący śmiech, okrutnie natrząsający się z jego bezsilności.
– Dlaczego mi to robisz? – wykrztusił.
– Za co mnie dręczysz?
W tym momencie czaszkę przeszył mu
ból nie do opisania, tak jakby ktoś próbował rozłupać ją na dwoje. Zatoczył
się, w oczach mu pociemniało. Zaraz jednak wyprostował się i omiótł wzrokiem
gabinet w desperackim poszukiwaniu źródła swojej udręki. Niewiele myśląc,
skoczył zaraz ku zabytkowej szafie, otworzył ją gwałtownym ruchem, lecz nie
znalazł tam niczego poza stosami zapisanego papieru oraz kilkoma naukowymi
traktatami. Kolejno zaglądał więc do pozostałych szafek, powyrywał z komody wszystkie
szuflady, wytrząsając na ziemię ich zawartość. Wreszcie, ogarnięty coraz
większym amokiem, wywrócił z hukiem biurko, stolik, oba fotele. Lampa naftowa
brzęknęła o podłogę i z sykiem zgasła, pusty kieliszek zachrzęścił pod podeszwą
ciężkiego buta, butelka koniaku z trzaskiem rozprysła się na miliony odłamków,
ciśnięta o ścianę z niewiarygodną siłą.
– Uspokój się, cukiereczku i nie
szukaj mnie więcej – powtarzał głos w jego głowie. – Przecież tak naprawdę wcale
nie chcesz mnie znaleźć.
Mimo to nie ustawał w bezskutecznych
poszukiwaniach. W pijackim szale pozrywał kosztowne gobeliny, pogruchotał w
drzazgi porcelanowe wazy i szkatułki, powydzierał z półek książki, które
fruwały po pokoju, bezradnie trzepocząc kartkami.
– Gdzie jesteś? – warczał w kółko
jak obłąkany. Czuł, że usta ma mokre od piany. – Wiem, że musisz tu gdzieś być.
– Och, doprawdy? Dotąd upierałeś
się, że jestem tylko wytworem twojej imaginacji, czyż nie?
Ferild zatrzymał się raptem. Stał
wśród pobojowiska, zlany potem i dyszący ciężko jak po kilkugodzinnym
morderczym wysiłku.
– Co ja robię? – szepnął do
siebie. – Przecie to wszystko imaginacja. Jesteś tylko objawem mojej choroby.
Po co ja tyle piłem, do diabła…
Wtem wzrok jego padł na zasłonięte
okno. Odzyskawszy momentalnie siły, rzucił się w tamtą stronę, szarpnięciem
rozsunął story i paraliżująca groza ścisnęła go za gardło.
Zza szyby patrzyło na niego
dziecko, białe jak trup, o przeraźliwie jasnych, martwych oczach. Mała
dziewczynka przyciskała drobne rączki do zimnego szkła i uśmiechała się
upiornie sinymi wargami.
Otworzył usta, ale nie mógł
wydobyć z siebie najlżejszego dźwięku. Twarz mu pobladła, źrenice rozszerzyły
się.
– Nie – wydusił w końcu. – Nie ty…
To niemożliwe…
– Ferildzie, pozwól mi wejść –
poprosiła, podniósłszy na niego pusty wzrok porcelanowej lalki.
– Nie… – Cofnął się pół kroku, ale
nie zasunął na powrót stor. – Przecież ty nie istniejesz, nie możesz, wszystko
to tylko mój obłęd. Nie powinienem pić…
– Wpuść mnie, kochany braciszku –
powtórzyło widmo, a jego dłonie zdawały się coraz mocniej napierać na szybę. –
Tęskniłam za tobą…
– Ja… To niemożliwe… Nie możesz…
– Przecież kiedyś mnie kochałeś –
wyszeptała. – Dalej kochasz. Otwórz, proszę, okno. Tak tu zimno…
Dłuższą chwilę stał,
niezdecydowany. Wszystko wokół niego wirowało, mdlący zapach czuć było coraz wyraźniej.
Wahał się jeszcze, mimo to powolnym, niemalże bezwiednym ruchem położył rękę na
okiennej klamce.
9 komentarze:
W końcu jestem, choć nie ukrywam, że sam zaglądałem co jakiś czas w nadziei na pojawienie się nowego rozdziału. A potem przespałem tą wyjątkową chwilę.
1. Nie zrozum mnie źle, to nie żadna próba odwetu za to, co powiedziałaś kiedyś odnośnie mojego bohatera. Doskonale zdaję sobie sprawę, że był tak kiepsko napisany i ciągłe czytanie o nim przyprawiało o mękę. Rozumiem, że pisanie opowieści z jego punktu widzenia, bez żadnej odskoczni tudzież interesujących bohaterów, wpływało negatywnie na całą historię, ale mam takie wrażenie, że teraz Ty troszeczkę się rozpisałaś na temat Ferlida, poświęcając mu zdecydowanie więcej uwagi – ma się rozumieć Twój pieszczoszek. Zapewne to wszystko jest częścią jakiegoś większego planu. Takie dokładniejsze przyjrzenie się bohaterowi oczywiście wpływa na całokształt, i do tego ta wspaniała konstrukcja! Można tylko patrzeć i się uczyć. Wprost uwielbiam te jego wewnętrzne rozterki, ale mnie troszeczkę irytował ten nasz Ferild; może po prostu ma taką naturę, albo za bardzo zmęczyłem się jego problemami, może wszystko po trosze. Sam nie wiem.
I nie, zdecydowanie nie mam nic przeciw temu, że akcja toczy się wolno, dla mnie tempo jest w sam raz, ale już o tym kiedyś wspominałem.
2. On tak na poważnie z tą eliminacją słabszych jednostek, czy tylko się zgrywał? Ci wielcy filozofowie – chociażby z czasów absolutyzmu – byli raczej zdeklarowanymi ateistami, a przynajmniej z dużym dystansem podchodzili do spraw religii. Oczywiście trzeba by to sprawdzić, trochę poczytać, bo pewności nie mam. Ferild co prawda wielkim filozofem nie jest, ale w rozmowie z Narią określił się (a raczej ona jego) mianem członka ruchu religijnego -- tak to chyba należy nazwać – żeby nie powiedzieć wprost: osobę wierząca. Na pewno nie jest ateistą, bo tak zdefiniował samego siebie.
Teraz przeżywa chwile niepewności, ma jakieś wewnętrzne dylematy, jakby sam nie potrafił się określić. Nie wiem, ile było w tym winy alkoholu, że zebrało mu się na takie przemyślenia. Choć pewnie to wszystko, ten cały egzystencjalizm wzbierał w nim od dawna. W końcu to taka wrażliwa dusza.
Wydaje mi się, że nawet gdyby przedstawił się jako człowiek „wierzący ale nie praktykujący”, to teoretycznie i tak postępowałby – choć pewnie w mniejszym stopniu – zgodnie z religią, z którą się identyfikuje. Może jestem w błędzie, ale nawet osoby niewierzące mogłyby mieć wewnętrzne rozterki wobec tego typu poglądów, istnieje jeszcze etyka, moralność. Choć pewnie moja opinia bierze się zwyczajnie w świecie stąd, że żyję w zupełnie innych czasach, gdzie takie poglądy byłyby cokolwiek nie na miejscu.
3. Z początku pomyślałem sobie: „O, jaki ładny wiersz!” – bo domyślam się, że jego jedyną, a przynajmniej podstawową cechą miała być funkcja estetyczna, czy tak? – sztuka dla sztuki. Oczywiście, nikogo nie obrażając, bo to naprawdę ładny wiersz był. Do tej pory myślałem, że ludzie, nie tylko pokroju Ferilda, ale ogólnie mieszkańcy, raczej gardzą, a przynajmniej nie przepadają za bohemą -- a bohema mając wyższe poczucie własnej wartości i przeświadczenie o swojej wyjątkowości, gardzi mieszkańcami, uważając ich za filistrów.
Tym czasem jest jakieś drugie dno! Bohema nadzieją na lepsze jutro. Doprawdy, nie chciałbym, aby się okazało, że nasza awangarda jest przyszłością narodu. Ale jakie czasy, taka awangarda.
4. Jak już wspomniałem, uwielbiam te jego wewnętrzne dylematy i kupuję w całości wszystkich bohaterów, bo działają oni jak w nienagannie wykonanym mechanizmie. Choć dla odmiany poczytałbym o kimś innym niż tylko o Ferildzie. Tymczasem pojawił się długo oczekiwany wątek nadprzyrodzony – taki trochę magiczny, powiedziałbym nawet – o który kiedyś pytałem, czy w końcu pojawi się w opowieści. Nawet jeśli się okaże, że do tylko jego chora wyobraźnia w połączeniu z alkoholem, a nie żadne paranormalne zjawisko, to i tak pozostanie ciekawy efekt. Taki dwuwymiarowy, metafizyczny.
5. Przypadkiem przypatrzyłem się Twojej, jakże ciekawej, rozmowie z Athemoss. Naprawdę pojawią się elfy? Z chęcią coś podpatrzę, bo te które występują, że się tak wyrażę: w popkulturze, są już nieciekawe. Oczywiście to, co stworzył Tolkien jest piękne i niezwykłe, bo stworzył to jeden człowiek, a każda następna próba odwzorowania tego mija się z celem. Ja się uczepiłem tych elfów, bo one chyba także mnie najbardziej kojarzą się z fantastyką, ale już troszeczkę mnie nużą. W moim mniemaniu zawsze miały być dzikie, takie trochę nieokrzesane, słynące z zamiłowania do wolności i natury -- o wiele prymitywniejsze od ludzi, trochę jak Amazonki albo hipisi, a nie takie najmądrzejsze, wygłaskane i najpiękniejsze w świecie.
Największym problemem jednak okazało się, jak je umieścić w tym moim światku, bo teoria z kolizją dwóch równoległych światów już kiedyś była. Wymyśliłem, że pierwsze elfy spadły z nieba, a potem reszta zaczęła czcić je jako swoje bóstwa i tak stopniowo zapełniły ziemię. Koncepcja była nawet dobra, jakby ją dopracować, bo nie zdradziłem szczegółów, żeby nie spojlerować. Niestety podobną teorię wymyśliłem dla ludzi z Południa (bardziej prymitywnych niż mieszkańcy Ardenu), aby objaśnić ich rozumowanie powstania świata i tam też było o spadaniu z nieba (bogów którzy stali się pierwszymi ludźmi). Tak sobie myślę, że dwie całkiem podobne teorie to za dużo. Co prawda bez względu na region czy kulturę występującą na danym obszarze, ludzie i tak oddawali cześć siłom przyrody, albo zawsze był element łączący odległe cywilizacje. Na przykład koncepcja, że niebo czy góra jest siedzibą bogów, albo zarówno Egipcjanie, Wikingowie czy Słowianie składali, przynajmniej w mniejszym stopniu, zmarłym ofiary z jedzenia, kosztowności czy niewolników mające zapewnić im szczęśliwe życie wieczne. Więc może da się połączyć te dwie, cokolwiek podobne do siebie teorie? Miałem jeszcze jedną: mianowicie świat nie jest jeszcze dobrze poznany i mogły przypłynąć z innego kontynentu, ale to też już chyba było, poza tym trochę to naciągane.
No, nie wytrzymałem i jednak trochę pospojlerowałem.
Troszeczkę się rozpisałem na swój temat, dokończę tylko jeszcze odnośnie Twojego komentarza, a resztę, jak nie zapomnę, postaram się wspomnieć przy okazji, albo odnośnie nowego posta, którego pewnie kiedyś dodam.
Pisania nie porzucam. Z życiem studenckim też już się uporałem, nawet dość dawno, więc to nie do końca przez brak czasu nic się jeszcze nie urodziło. To znaczy urodziło, ale nie całkiem. Wolę poczekać dłużej, zanim coś wstawię. Chcę się upewnić, że przynajmniej w teorii nadaje się to do publikacji. Prolog mam, a przynajmniej jego połowę, bo przerosło mnie to trochę. Co prawda wolałem opublikować całość, ale okazało się, że będzie dłuższy niż przypuszczałem, a pisanie szło mi dość wolno, nie chciałem też wrzucać słabego tekstu. Tak więc coś tam napisałem. Zależało mi, żeby ktoś rzucił okiem na tekst, zanim go wstawię. Wysłałem go do sprawdzenia i czekam na poprawienie błędów, ale chyba w końcu zrezygnuję i sam zajmę się poprawianiem poprawy poprawionych błędów, bo czekam już dość długo. Do tego moja Marysia nie chce się słuchać i wychodzi inaczej niż ją próbuję przedstawić. Piszę, że jest inteligentna, a zachowuje się zupełnie na odwrót. Mówiliśmy już o tym, że nie można siłą ingerować w opowieść i powinna toczyć się własnym rytmem, ale jakoś muszę poskromić tą złośnicę.
To by było na tyle. Przepraszam za zwłokę i oddaję się do dyspozycji.
Artykuł przesłałam, więc teraz mogę na spokojnie odpowiedzieć na Twój szczegółowy komentarz. Od razu uprzedzam, że nie wszystko zrozumiałam, ale postaram się to jakoś ogarnąć. Do rzeczy:
1. Na ten temat już Ci trochę pisałam, dodam tylko, że zastanawiam się, co konkretnie wpłynęło na taki, a nie inny odbiór tej części. Czy chodzi tylko o zaostrzoną i przedłużoną fokalizację, czy jest coś szczególnego (w konstrukcji postaci, sposobie jej rozumowania albo relacjach z otoczeniem), co wywołuje negatywne odczucia?
2. Oczywiście, że nie na poważnie. On hobbystycznie uprawia dialektykę elenktyczną, wyciągając z twierdzeń oponenta wnioski prowadzące do oczywistego absurdu bądź tezy, z którą ów nie może się zgodzić. Zakładając brak nadprzyrodzonego pierwiastka w istocie ludzkiej, zrównuje się ją de facto ze zwierzęciem (możemy już tylko mówić o różnicy ilościowej, nie jakościowej), co prowadzi do wniosku, że, podobnie jak w naturze, dozwolone jest wszystko, co służy dobru ludzkiego gatunku, niekoniecznie pojedynczego człowieka. Ferild z takiego założenia nie wychodzi, jego rozmówca owszem, stąd ta wypowiedź. Jasne, że istnieją obiekcje etycznej, niekoniecznie religijnej, natury. Pytanie tylko, na jakich przesłankach się właściwie opierają i czy nie są jedynie pozostałością po wielu wiekach religijnej indoktrynacji. W angielskim jest takie słowo "rationale", które ciężko ładnie przetłumaczyć i pytanie o to właśnie "rationale" świeckiej moralności zostaje zadane zwolennikom ateistycznej wizji świata.
Druga sprawa. Ferild nie jest ateistą, nie jest wierzący, a ja nie nazwałabym go nawet agnostykiem. Na pewno nie potrafi się określić i chyba nawet nie próbuje, choć go to męczy. Żyje w takim paradoksie, rzec można. Tak jak nie bardzo wierzy w przepowiednie, którymi się zawodowo przecież zajmuje, tak nie bardzo wierzy w nauczanie sekty, do której formalnie należy. Ta przynależność nie wynika z przekonania, że świat wygląda tak, a nie inaczej, a raczej z pragnienia, żeby tak było, a po części pewnie z bilansu zysków i strat, znanego nam dziś jako "zakład Pascala". Nie wiem, czy zrozumiałam Twoją wypowiedź zgodnie z intencją, w każdym razie mam nadzieję, że wyjaśniłam ewentualne wątpliwości.
3. Dziękuję za komplement. :) Zależy tu, o jaką funkcję chodzi. Z perspektywy czytelnika wiersz stanowi punkt wyjścia do dyskusji, jaka się później wywiązuje. Sam w sobie, czyli z punktu widzenia bohaterów, to owszem, taka sobie sztuka dla sztuki w temacie nieprzystosowania wrażliwej duszyczki do zwierzęcych reguł współczesnego świata.
Czy pokładane w bohemie nadzieje się spełnią, tego jeszcze nie wiem. Jeśli o naszą, polską awangardę chodzi, to należy wprowadzić rozróżnienie na awangardę elitarną i podziemną. Obie to właściwie żadna awangarda, a raczej apregarda: pierwsza, mentalnie zakorzeniona w poprzednim systemie, stroi stare, dawno napiętnowane lub wyśmiane idee w nowe szatki, druga szuka na to antidotum, próbując jakoś posklejać stary porządek ze szczątków, jakie zostały po największej rewolucji ubiegłego wieku. Dzisiejsza polska struktura artystyczno-literacka jest bardzo specyficzna, a czemu tak jest, to długo by pisać. Jest taka książka, bardzo dobra, genialna wręcz, niemal zamilczana we wszelkich mediach zajmujących się kulturą. Nosi tytuł "Berek" (autor P. Wielgucki), jest bardzo niepoprawna politycznie i doskonale wyjaśnia genezę powszechnego dziś zjawiska schamienia współczesnej polskiej elity. Artystycznie to majstersztyk. Szczerze mówiąc, nie myślałam, że dziś ktoś potrafi jeszcze tak pisać. Tylko końcówka mnie nieco zawiodła, bo sprawia wrażenie tak trochę pisanej na szybko. Niemniej polecam, bo to książka ważna i powinna być lekturą obowiązkową dla każdego, kto chce poznać i zrozumieć naszą najnowszą historię w wersji nieocenzurowanej.
4. Taki właśnie efekt zamierzałam osiągnąć, dziękuję. ;) Ale nic się nie okaże - pozostawię to interpretacji czytelnika.
5. Owszem, elfy mają się pojawić, choć nie obiecuję, że nie zmienię koncepcji. Jeśli o mnie chodzi, to nie przeszkadza mi ich sama obecność, a raczej nieudolne przedstawienie. U Tolkiena elfy miały swój urok, nie dlatego, że nikt ich wcześniej nie opisał, ale dlatego, że Tolkien umiał je świetnie odwzorować jako odrębną, specyficzną społeczność. Miały one swoją własną kulturę, a pod tym słowem kryje się wszystko - język, sztuka, literatura, historia, mentalność, zwyczaje itp. Współczesne elfy poza wyglądem nie różnią się niczym od ludzi, często zaopatruje się je tylko w jakiś szczątkowy język, czasem garść niewiele wnoszących do fabuły zwyczajów. Pozbawia się je najważniejszego - takiej otaczającej ich społeczność aury tajemniczości, obcości, wrażenia, że do ich świata, ich sekretów mają dostęp tylko nieliczni. Tymczasem większość autorów wprowadza elfy nie dlatego, że to fascynujące go stworzenia (jako gatunek), a dlatego, żeby główny bohater mógł być (pół)elfem. I to, co mówiłam na początku, odnosi się też zresztą do Twoich teorii: nieważne co wymyślisz, ważne, żebyś umiał to dobrze sprzedać.
Kończę na dziś, bo robi się późno. Mam nadzieję, że opublikujesz coś już niedługo. :) Ze swej strony życzę powodzenia i serdecznie pozdrawiam :)
Jak zwykle musiało upłynąć sporo czasu, zanim udało mi się w końcu odpowiedzieć. Po części liczyłem, że uda mi się najpierw opublikować opowiadanie, a potem miałem jeszcze przygód co nie miara, ale oto jestem!
1. I znów nie sprecyzowałem, o co mi tak naprawdę chodzi. Ta moja niechęć wzięła się stąd, że odniosłem, prawdopodobnie niesłusznie, wrażenie, że Ferild nie traktuje swoich rozmówców zbyt poważnie. Owszem, jest od nich starszy, a w odróżnieniu do pani Timieniew -- (lepiej) wykształcony. Ale przez to całe zachowanie wydał mi się trochę arogancki. Odniosłem wrażenie, że zawsze musi dominować nad wszystkimi, nawet w rozmowie z Narią wydał mi się zbyt obcesowy. Ale to oczywiście subiektywna ocena i mogę się mylić. Ja oczywiście rozumiem to jego zamiłowanie do dialektyki. Lubi wdawać się w dyskusje i o to tutaj właśnie chodzi, tylko dlaczego ma zawsze tak skrajnie odmienne poglądy? Nie ma nikogo, z kim mógłby się zgodzić? Ma to jakieś odzwierciedlenie w jego psychice? Odwieczny konflikt ze światem? Nie wiem, może szukam dziury w całym; albo po prostu przydałoby się, żeby ktoś utarł mu w końcu nosa.
Mówiąc, że jego obecność zaczyna wywoływać negatywne odczucia, nie chodziło mi właściwie, że został postawiony w centrum uwagi, tylko właśnie o jego relacje z otoczeniem. Uważam, że to ciekawa postać, tylko tak jakoś lepiej czyta mi się o jego życiowych rozterkach. Zabrzmi to przesadnie podniośle, ale te jego monologi to prawdziwy majstersztyk. O ile uwielbiam patrzeć na świat jego oczami, o tyle przeszkadzał mi trochę sposób, w jaki układają się jego relacje z rozmówcami. Wydał mi się po prostu megalomanem.
Mam nadzieję, że teraz jest to zrozumiałe, nie zagmatwałem czegoś jeszcze bardziej?
2. Nigdy nie myślałem o nim jak o agnostyku. Przez ten cały, powiedziałbym, bierny altruizm, rozpatrywałem jego zachowanie raczej w kategoriach deizmu. Dorzuciłbym może jeszcze teodyceę, nie chcę jednak wybiegać zbyt daleko.
Ta cała dyskusja jakoś tak skojarzyła mi się z oświeceniem, dlatego przywołałem Woltera i spółkę.
3. To, że wiersz stanowił punkt wyjścia dla całej dyskusji, było oczywiste. Owszem, chodziło mi o wiersz sam w sobie.
5. Tak, absolutnie zgadzam się z tym, co mówiłaś na temat przedstawienia elfów u Tolkiena, dlatego specjalnie nie drążyłem tego tematu. Tylko jakoś nie mogę pozbyć się wrażenia, że w większości, jeśli nie we wszystkich utworach, przedstawiane są one na jedno kopyto. Zupełnie jakby każdy kierował się zasadą, że skoro Tolkien tak napisał, to tak być musi. Nie dość, że nie różnią się niczym od ludzi, to w poszczególnych utworach ciężko dopatrzyć się różnicy.
Odkładam ten moment w nieskończoność, ale już wkrótce opublikuję opowiadanie. Ciągle narzekam, że opisy nie są tak kwieciste, że trudno o logiczny przebieg wydarzeń. Bardzo boję się rozczarować, ale chyba nadszedł już ten czas, by poznać opinię czytelników. Uprzedzam, cudów bym się raczej nie spodziewał, choć wydaje mi się, że wypadło lepiej niż dotychczas. Myślę, że wrzucę coś w niedzielę albo poniedziałek.
1. A, w takim razie już wszystko rozumiem, bo zdarza mi się tego doświadczać na własnej skórze. Oczywiście, nie będziemy się nawzajem przekonywać, kto się myli, a kto ma rację, bo nie o to w odbiorze czy doświadczaniu literatury chodzi. Odczucia i reakcje zawsze będą różne, często niezgodne z zamysłem autora, ale na to nic nie można poradzić. Dlatego nie chcę udowadniać, że nie masz racji, chcę tylko przedstawić, jak to wygląda z mojego punktu widzenia.
Ferild, owszem, traktuje swoich rozmówców z ironicznym dystansem czy jawną pogardą, chociaż jest to pewnego rodzaju poza (jako się rzekło w samym tekście, on czuje do nich sympatię i spodziewa się po nich czegoś wielkiego i dobrego). Ale nigdy (w moim odczuciu przynajmniej) się w ten sposób nie odnosi do ludzi, w których nie ma śladu pychy i przekonania o własnej wybitności. Po jednej stronie mamy więc księcia Niestrina-Lidurienowa, bohemę, do pewnego stopnia Narię i z nich Ferild w oczywisty sposób kpi, tutaj na modłę sokratejską akurat. Z drugiej strony jest jego ojciec, Eldis, Koria i jego matka czy Nidril i on zawsze się do nich odnosi z szacunkiem czy wręcz niekiedy lękiem. Tak przynajmniej miało być i wydaje mi się, że jest, choć może ktoś mógłby się ze mną nie zgodzić.
Czy musi mieć zawsze odmienne poglądy? Nie, prawda jest taka, że nie ma wcale odmiennych poglądów (bo nie ma de facto żadnych w tej materii), a w dyskusję wdaje się dla jakiejś dziwnie pojmowanej rozrywki, może dla odreagowania frustracji niespełnionego bohatera wojennego i pisarza. On w tej dyskusji swoich poglądów nie prezentuje i nie broni, a jedynie podważa sądy wydawane przez innych, przekonanych o własnym geniuszu i przenikliwości.
Hmm, ale w przypadku Narii to ja odniosłam wrażenie, że to ona raczej nad nim góruje.
2. A tutaj to już zupełnie pole otwarte do interpretacji. Jak mówię, ja go widzę jako osobę kompletnie zagubioną w sprawach wiary i odsuwającą zresztą od siebie ten problem, ale każdy może mieć swoją własną opinię na ten temat oczywiście. :)
5. Mnie osobiście nie przeszkadza podobieństwo elfów do tolkienowskiej kreacji. Podobał mi się jego pomysł i jego przedstawienie tej rasy, co oczywiście nie znaczy, że nie toleruję żadnej modyfikacji. Przeciwnie, o ile ktoś stworzy coś innego i do tego z sensem to zawsze na plus.
Widzę, że prolog został u Ciebie dodany, więc jak będę miała chwilę, to przeczytam i się wypowiem :)
Tymczasem pozdrawiam.
Hwæt!
Bardzo mi miło widzieć, że blog jeszcze żyje, gdyż przedstawiona historia jest po pierwsze świetnie napisana, po drugie - ma dla mnie ogromną wartość sentymentalną to miejsce, bo między innymi dzięki niemu sam zacząłem pisać.
Może mnie Haley pamiętasz. W swoim czasie prowadziłem podobną stronę za pośrednictwem blogspota, z opowiadaniem pod nazwą Królestwo bez kresów, dawno temu w 2013 - musiałem przerwać tworzenie z powodu ciężkiego wypadku któremu uległem w wakacje tamtego roku, nigdy do historii nie powróciłem. Dzisiaj zdałem sobie sprawę, że nadal wisi ona w internecie, zdecydowałem się ją więc usunąć, z jednego prostego powodu: na podstawie szkieletu fabularnego historii z KbK prawie już zakończyłem pisanie mojej pierwszej powieści.
Ze swojej strony postaram się nadgonić to co się działo w Ecce homo przez te około dwóch lat, oraz skomentować.
Pozdrawiam ciepło, nawet jeśli nie pamiętasz kim dokładnie jestem ;) .
PS - Jeśli mogę zdradzić - gdy ostatnio występowałem na konferencji naukowej poświęconej psychologii ewolucyjnej (przez te dwa lata moje zainteresowania skręciły dość mocno z czysto prawnych na raczej interdyscyplinarne, staram się łączyć prawo z religioznawstwem, filozofia czy psychologią), przypomniała mi się nasza Haley rozmowa na temat postrzegania kobiet u władzy. Przyznam, że sporo się w moim poglądach od tego 2013 roku zmieniło, jeśli jeszcze w ogóle pamiętasz tamtą rozmowę :) . Uznałem, że wspomnę o tym, bo zapadło mi w pamięć.
Oj, oczywiście, że Cię pamiętam i bardzo się cieszę, że wróciłeś. :) Przykro mi z powodu wypadku i mam nadzieję, że wszystko już z Tobą w porządku. Jakoś strasznie dużo nie ma do nadrabiania, bo piszę rzadko i nieregularnie. Stanowczo brakuje mi dyscypliny w tym względzie.
Rozmowę również pamiętam, oczywiście. :) I pamiętam Twoje opowiadanie, bo raz, że rzadko zdarza mi się zapominać o tym, co czytam, a dwa, że Twój tekst naprawdę się wyróżniał spośród innych blogów w moim przynajmniej odczuciu.
Liczę zatem, że się jeszcze odezwiesz i również bardzo ciepło pozdrawiam :)
Prześlij komentarz